W tym wpisie poruszymy temat odpowiedzialności przewoźnika, czyli za co tak naprawdę odpowiada przewoźnik podczas transportu. Zanim przejdziemy dalej, chciałbym wspomnieć o częściowej odpowiedzialności przewoźnika, rozjaśni to też trochę to, o czym będę opowiadał w dalszej części. Częściowa odpowiedzialność przewoźnika ma miejsce, kiedy szkoda powstała tylko częściowo z powodu okoliczności, za które przewoźnik odpowiada.

Odpowiedzialność z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania przewozu

A teraz wróćmy do odpowiedzialności i na pierwszy ogień weźmy odpowiedzialność z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania przewozu. Przez nienależyte wykonanie umowy przewozu należy rozumieć utratę, ubytek lub uszkodzenie przesyłki.

Utrata przesyłki

Utrata przesyłki zachodzi wówczas, gdy po upływie terminu przewozu przewoźnik nie może wydać w miejscu przeznaczenia lub pozostawić do dyspozycji odbiorcy żadnego elementu z przyjętej do przewozu przesyłki, a niemożliwość wynika z braku posiadania tejże przesyłki. ustania fizycznego władztwa przewoźnika nad przesyłką. Brak jednej lub tylko niektórych z będzie stanowił nie utratę, lecz ubytek. Przesyłkę uważa się za utraconą, jeżeli nie dotarła do miejsca docelowego w ciągu 30 dni od dnia upływu terminu przewozu.

Ubytek przesyłki

Ubytek przesyłki zachodzi wówczas, gdy w momencie jej wydania istnieje brak polegający na zmniejszeniu wagi, miary lub liczby sztuk, w porównaniu do stanu istniejącego przy przyjęciu do przewozu. Chodzi o braki ilościowe, niemające wpływu na zmianę stanu i wartości pozostałych części przesyłki. Ubytkiem będzie na przykład utrata części towaru w przypadku przewozu towarów sypkich przy użyciu wywrotki, wykraczająca poza normalny ubytek.

W przypadku ubytku przesyłki są też wyjątki ograniczające odpowiedzialność przewoźnika.

Ograniczenie odpowiedzialności przy nienaruszonej przesyłce.

W sytuacji, kiedy przewoźnik nie sprawdził na załadunku masy i liczby sztuk ładunku, ale dostarczył ją bez śladu naruszenia lub z nienaruszonymi plombami nadawcy, może uchylić się od odpowiedzialności – chyba że nadawca udowodni, że ubytek postał podczas transportu.
I druga sytuacja, kiedy przewoźnik nie odpowiada za ubytki to kiedy, towar został dostarczony do miejsca przeznaczenia w pojemnikach transportowych zamkniętych przez nadawcę. Oczywiście pojemniki muszą być w nienaruszonym stanie i z nienaruszonymi plombami.

Ograniczenie odpowiedzialności przy ubytkach naturalnych przesyłki

Inną przyczynę ograniczenia odpowiedzialności przewoźnika stanowią naturalne ubytki towaru. Przez naturalny ubytek możemy rozumieć zmniejszenie się wagi (ciężaru, masy) przesyłek wywołane właściwościami fizycznymi, chemicznymi lub biologicznymi. Jako najczęściej występujące przyczyny ubytków naturalnych wymienia się takie zjawiska jak: wysychanie, parowanie, wymrażanie, ulatnianie, zanikanie, rozkurcz, wypłukiwanie, oddychanie, fermentacja, a nawet gnicie. W tym przypadku przewoźnik odpowiada za tę część ubytku, która przewyższa normy ubytków ustalone zgodnie z obowiązującymi przepisami.

Uszkodzenie przesyłki

Uszkodzenie przesyłki zachodzi w sytuacji, gdy przesyłka doznała zmian jakościowych (dotyczących konsystencji, charakteru czy formy) prowadzących do obniżenia jej wartości użytkowej. Zmiana konsystencji, charakteru lub formy przesyłki, która nie prowadzi do obniżenia jej wartości, jak i obniżenie wartości przesyłki niespowodowane zmianami jakościowymi nie będą stanowić uszkodzenia. 

Odpowiedzialność za szkody spowodowane opóźnieniem

Z opóźnieniem dostawy może wiązać się wiele konsekwencji. W grę wchodzą nie tylko negatywne konsekwencje dotyczące samej substancji przesyłki (np. zepsucie przesyłki stanowiącej artykuły żywnościowe), ale także inne szkody (np. zapłata kar umownych za nieterminowe dostarczenie towaru, konieczność opłacenia gotowości do pracy ekipy rozładunkowej).

Sam fakt opóźnienia nie rodzi negatywnych konsekwencji dla przewoźnika. Wobec uregulowania kwestii odpowiedzialności przepisami bezwzględnie wiążącymi nie ma możliwości stosowania kar umownych z tytułu opóźnienia w dostawie, chociaż jest to standardowa praktyka rynkowa. Wszelkie roszczenia wynikające z opóźnienia mają charakter odszkodowawczy i jako takie wymagają dowodów zarówno na fakt wystąpienia szkody, związku przyczynowo – skutkowego pomiędzy opóźnieniem a wystąpieniem szkody, a także wykazania wartości szkody.

Niepodstawienie auta pod załadunek

Ustawa bezpośrednio nie reguluje takiej sytuacji, więc w tym przypadku stosuje się przepisy kodeksu cywilnego, które wskazują, że jeśli nic innego nie wynika z umowy przewozu, to przewoźnik odpowiada w pełni za poniesione szkody w związku z brakiem realizacji swoich obowiązków umownych. Możliwe jest, aby przewoźnik uwolnił się od tej odpowiedzialności, ale musi udowodnić, że nie wywiązał się z zobowiązania pomimo tego, że dołożył wszelkiej staranności.

Odpowiedzialność z innych tytułów

Poza odpowiedzialnością z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania przewozu, na przewoźniku ciąży również odpowiedzialność związana z dokumentami dołączonymi do listu przewozowego. W gestii nadawcy leży kwestia dołączenia do listu przewozowego dokumentów wymaganych w przepisach szczególnych, a w razie niemożności ich dołączenia, dostarczenia ich w odpowiednim czasie w miejscu załatwiania wymaganych czynności. Na przewoźniku spoczywa natomiast obowiązek posłużenia się nimi w odpowiednim momencie przewozu. Utrata, niewykorzystanie lub nienależyte wykorzystanie przekazanej dokumentacji spowoduje roszczenie odszkodowawcze ze strony nadawcy lub odbiorcy przesyłki.
Przewoźnik, aby mógł uwolnić się od odpowiedzialności, musi wykazać, że utrata, niewykorzystanie lub nienależyte wykorzystanie dokumentów, nie wniknęło z jego winy.

Kontynuując kwestię, kiedy przewoźnik może uniknąć odpowiedzialności:

Przewoźnik nie ponosi odpowiedzialności kiedy utrata, ubytek lub uszkodzenie albo opóźnienie w przewozie przesyłki powstały z przyczyn występujących po stronie nadawcy lub odbiorcy, niewywołanych winą przewoźnika, a także kiedy powodem były właściwości towaru (o tym mówiłem przed chwilą) lub  wskutek siły wyższej.

Przykładowymi przyczynami występującymi po stronie nadawcy lub odbiorcy mogą być:

• nadanie do przewozu przesyłki bez właściwego opakowania;
• wybór niewłaściwego środka transportu, załadowanie przesyłki do środka transportowego nienadającego się do przewozu przesyłek danego rodzaju;
• niewłaściwe załadowanie i zabezpieczenie przesyłki;
• nieprawidłowe zadeklarowanie wartości przesyłki i innych właściwości;
• niewłaściwe wypełnienie dokumentów przewozowych;
• wydanie błędnych zleceń (instrukcji) przewoźnikowi

I TERAZ WAŻNE

Dowód, że szkoda lub przekroczenie terminu przewozu przesyłki wynikło z jednej z wymienionych okoliczności, ciąży na przewoźniku.

Przewoźnik również jest zwolniony z odpowiedzialności  kiedy  utrata, ubytek lub uszkodzenie powstały co najmniej z jednej z tych przyczyn:

• Kiedy towar wyłączony z przewozu lub taki który musi być przewożony na warunkach szczególnych został nadany pod nazwą niezgodną z rzeczywistością. Mowa tutaj np. o towarach niebezpiecznych lub odpadach,
• kiedy do szkody doszło w wyniku braku, niedostatecznego lub wadliwego opakowania 
• w wyniku szczególnej podatności towaru na szkody wskutek wad lub naturalnych właściwości
• Kiedy do szkody doszło w momencie załadunku lub rozładunku przez nadawcę bądź odbiorcę

To przewoźnik musi wykazać, że szkoda mogła powstać wskutek co najmniej jednej z przyczyn, o których mówiłem.