Obowiązkiem spedytora jest wykonanie usługi z należytą starannością. Co jednak, gdy dojdzie do opóźnienia w dostawie? Czy zleceniodawca może żądać odszkodowania od spedytora?

Podpisując umowę spedycyjną, spedytor bierze na siebie obowiązek zorganizowania transportu określonego towaru zgodnie z wymaganiami klienta. Musi dołożyć wszelkich starań, żeby wykonać usługę spedycyjną w należyty sposób. Warto jednak sprawdzić, kiedy spedytor może odpowiadać za straty klienta wynikające z opóźnienia w dostawie.

Umowa spedycyjna – podstawa prawna

Umowa, jaką spedytor zawiera z klientem, jest regulowana na gruncie polskiego prawa zapisami w Kodeksie cywilnym, a także w Ogólnych Polskich Warunkach Spedycyjnych (OPWS) z 2010 roku (ten akt obowiązuje tylko wtedy, gdy co najmniej jedna ze stron jest członkiem Polskiej Izby Spedycji i Logistyki zgodnie z § 2 ust. 2.1 OPWS). W przypadku Kodeksu cywilnego interesowały nas będą przede wszystkim art. 794-804.

W art. 794. §1 Kodeksu cywilnego czytamy: „Przez umowę spedycji spedytor zobowiązuje się za wynagrodzeniem w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa do wysyłania lub odbioru przesyłki albo do dokonania innych usług związanych z jej przewozem”. Zorganizowanie transportu w praktyce często odnosi się do czynności związanych z nadaniem przesyłki (może obejmować opakowanie ładunku i jego załadunek), przygotowaniem niezbędnej dokumentacji, załatwieniem odprawy celnej, wyszukaniem przewoźnika, który wykona transport (spedytor może również sam zrealizować transport, a wtedy występuje również jako przewoźnik), zorganizowaniem rozładunku. Ewentualnie może jeszcze pojawić się konieczność przeładunku towaru, co również organizuje spedytor. Oczywiście mogą jeszcze pojawić się dodatkowe wymagania zleceniodawcy wobec spedytora, ale to już wynika z konkretnej umowy podpisanej przez obydwie strony.

Czy spedytor odpowiada za opóźnienie w dostawie?

Opóźnienie dostawy może stać się poważnym problemem, szczególnie gdy wiąże się dla zleceniodawcy ze stratami finansowymi. Czy wtedy może on ubiegać się o odszkodowanie od spedytora? Aby odpowiedzieć na to pytanie, trzeba przeanalizować zakres odpowiedzialności podmiotu świadczącego usługę spedycji. Warto się tu odwołać do art. 799, gdzie czytamy: „Spedytor jest odpowiedzialny za przewoźników i dalszych spedytorów, którymi posługuje się przy wykonaniu zlecenia, chyba że nie ponosi winy w wyborze”.

Z powyższego zapisu jasno wynika, że spedytor jest tak naprawdę odpowiedzialny za wybór odpowiedniego przewoźnika, dalszego spedytora lub innej firmy, których wynajął do realizacji danego zlecenia. Kluczowa jest tu ostatnia część cytowanego artykułu – „chyba że nie ponosi winy w wyborze”. Jeśli zatem spedytor wybrał dobrze przewoźnika, nie ponosi odpowiedzialności za jego ewentualne błędy czy opóźnienia.

Co to znaczy, że spedytor wybrał należycie przewoźnika? Przede wszystkim to, że sprawdził, czy dany przewoźnik ma odpowiednie pojazdy do wykonania zlecenia i odpowiedniej jakości, zweryfikował dane, certyfikaty i uprawnienia przewoźnika (ma kopie dokumentów i licencji u siebie), sprawdził ważność polisy OCP, nie zlekceważył sygnałów o nierzetelności przewoźnika i upewnił się, że przewoźnik spełnia wszystkie wymogi, jakie określił w umowie spedycyjnej klient. W takiej sytuacji nie ma podstawy prawnej, żeby spedytor odpowiadał za opóźnienie w dostawie. Nie można jednak zapominać, że spedytor ma obowiązek wystąpić w imieniu swojego zleceniodawcy do przewoźnika z reklamacją i żądaniem rekompensaty.

Nie oznacza to, że spedytor jest bezkarny. Będzie ponosił odpowiedzialność za szkody wynikające z opóźnienia transportu, jeśli udowodni mu się nienależytą staranność w realizacji kontraktu. Pod tym określeniem może kryć się wybór niewłaściwego przewoźnika, niewłaściwego środka transportu, brak ubezpieczenia, brak dokumentacji lub niekompletna dokumentacja, błędy w organizacji trasy itp.

Nie można zapominać, że spedytor może ponosić odpowiedzialność jako przewoźnik, gdy sam dokonuje transportu. Mówi o tym art. 800 Kodeksu Cywilnego: „Spedytor może sam dokonać przewozu. W tym wypadku spedytor ma jednocześnie prawa i obowiązki przewoźnika”. To jednak temat na zupełnie inny artykuł.

Spedytor organizuje cały proces spedycyjny. Powinien zapewnić ładunkowi najszybszy i najbezpieczniejszy transport, wybierając do tego odpowiedniego przewoźnika. Gdy ten wybór nie będzie rzetelny, może przysporzyć spedytorowi wiele problemów.