Neutralizacja dokumentów w transporcie to częsta praktyka, do której są zmuszani przewoźnicy. Należy jednak wziąć pod uwagę, że takie postępowanie może oznaczać kłopoty dla firmy transportowej i nie trzeba się wcale zgadzać na neutralizację.
Zasada prowadzenia dochodowego biznesu jest jasna: sprzedać drogo i kupić tanio. Przedsiębiorcy robią naprawdę wiele, żeby trzymać się tej reguły. Oczywiście nie ma w tym nic złego, dopóki firmy działają zgodnie z prawem. Czasami jednak ta pogoń za maksymalizacją zysków i ochroną poufnych danych balansuje na granicy prawa. Do tego w takie działania są często namawiane firmy transportowe, a ponadto nierzadko muszą podpisywać umowy ze zleceniodawcą, które są co najmniej wątpliwe z punktu widzenia prawa. Taki przypadek dotyczy kwestii neutralizacji dokumentów CMR.
Na czym polega neutralizacja dokumentów CMR?
Tajemnica handlowa jest argumentem podejmowanym przy kwestii neutralizacji dokumentów w transporcie. W ten sposób podmioty zlecające transport i dostawę uzasadniają konieczność zmieniana danych na dokumentach CMR. Chodzi o to, że zleceniodawca może życzyć sobie, żeby ukryć, skąd pochodzi dany ładunek lub dokąd zostanie dostarczony. Wszystko po to, żeby odbierający towar nie dowiedział się, gdzie można kupić go tanio i bez udziału pośrednika. Może chodzić również o ukrycie przed sprzedawcą, dokąd pośrednik dostarczy jego towar. Najczęściej sprowadza się to do tego, że kierowca wykonujący transport musi przygotować kilka dokumentów CMR i jedną wersję pokazać w miejscu załadunku, drugą – w miejscu odbioru, a jeszcze inną służbom, które będą go kontrolowały na drodze. Nie ma powodów, żeby zgadzać się na tego typu praktyki, ponieważ mogą stać się źródłem kłopotów dla firmy transportowej lub spedycyjnej.
Neutralizacja dokumentów w transporcie a kwestie podatkowe
Warto zastanowić się, czy neutralizacja dokumentów w transporcie ma jakiekolwiek znaczenie dla Urzędu Skarbowego przy próbie odzyskania podatku VAT. Okazuje się, że fiskus w ogóle nie musi zajmować się tą kwestią. Gdy podmiot będzie chciał rozliczyć podatek VAT w przypadku transportu krajowego, dokumenty przewozowe (w tym również zneutralizowane dokumenty CMR) nie mają znaczenia, ponieważ nie wpływają one ani na stawkę VAT, ani na moment powstania obowiązku podatkowego. Zmienione dokumenty CRM nie mogą być podstawą do zakwestionowania transakcji, co jasno określa interpretacja z 8 grudnia 2009 roku wydana przez Izbę Skarbową w Katowicach (IBPP2/443-734/09/UH).
Neutralizacja dokumentów CMR nie powinna być również problemem przy rozliczaniu VAT, gdy transport odbywał się na terenie Unii Europejskiej. List przewozowy nie musi być wcale dowodem, że towar został dostarczony. Można to udowodnić w dowolny inny sposób. Potwierdzają to interpretacje dwóch Urzędów Skarbowych: Izby Skarbowej w Warszawie z 5 listopada 2015 roku (IPPP3/4512-670/15-3/KT, IPPP3/4512-616/15-2/IG) i Izby Skarbowej w Bydgoszczy z 29 października 2015 roku (ITPP3/4512-403/15/AT). W przypadku neutralizacji dokumentów w transporcie nie należy zatem bać się konsekwencji ze strony fiskusa. Nie oznacza to jednak, że podmiot dopuszczający się takich działań nie jest zagrożony sankcjami karnymi.
Neutralizacja listu przewozowego – konsekwencje
Warto wiedzieć, że neutralizacja dokumentów CMR może zostać uznana za sprzeczną z art. 55a ust. 1 ustawy z dnia 15 lipca 1984 r. Prawo przewozowe, gdzie zostało napisane, że „zabrania się nadawcy: 4) umieszczania w liście przewozowym i innych dokumentach danych i informacji niezgodnych ze stanem faktycznym – kara administracyjna od 50 do 10 000 złotych za każde naruszenie”. W przypadku kontroli Inspekcji Transportu Drogowego i stwierdzenia neutralizacji dokumentów kierowca może zostać także ukarany mandatem, a taka kara jest uważana za zasadną zgodnie z wyrokiem WSA w Krakowie III SA/Kr 696/14. Gdy następuje taka kontrola, przewoźnik powinien pamiętać, że to na nadawcy ciąży obowiązek podawania prawdziwych danych w dokumencie CMR i że może zgłosić zastrzeżenia do rzetelności takiego dokumentu.
Co jednak przewoźnik może zrobić, gdy umowa narzuca obowiązek dokonywania neutralizacji dokumentów CMR? Niewykonanie takich postanowień często obwarowane jest nałożeniem kar umownych. Z pomocą przychodzi orzeczenie Sądu Okręgowego w Rzeszowie (VI Ga 278/13), które kwestionuje konieczność płacenia takich kar. Natomiast sam zapis o wymogu neutralizacji można uznać za sprzeczny z prawem, a więc nieobowiązujący, co stwierdza art. 353 [1] Kodeksu cywilnego: „strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego”.
Neutralizacja dokumentów jest stosowana tylko w transporcie, ale opiera się raczej na przyzwyczajeniu i praktyce zleceniodawców, niż na obowiązku wynikającym z zapisów prawa. Warto zatem zastanowić się dwa razy, nim zgodzi się na wpisywanie nieprawdziwych danych w dokumentach CMR.